عوامل خواركننده ي انسان
در احاديث مختلف، موارد گوناگوني، عوامل خواركنندهي انسان دانسته شدهاند. از جمله نبي مكرم اسلام(صلي الله عليه و آله) بخل ورزيدن، رها كردن جهاد در راه خدا و خيانت به بيت المال مسلمانان را از عوامل خواركنندهي انسان ميداند. هم چنين ميفرمايد:
مَن لَمْ يَصْبِرْ عَلي ذُلِّ التَّعَلُّمِ سَاعَةً بَقِي في ذُلِّ الجَهْلِ أبَداً؛ هر كس كه ساعتي به ذلت علمآموزي تن ندهد، در همهي عمر، گرفتار ذلت و خواريِ جهل خواهد بود.
امام جعفر صادق(عليهالسلام) ميفرمايد:
اَلرَّجُلُ يَجْزَعُ مِنَ الذُّلِّ الصَّغيرِ فَيُدْخِلُهُ ذَلِكَ فِي الذُّلِّ الْكَبيرِ؛ ]گاهي[ آدمي از ذلّت و حقارت كوچكي اظهار ناراحتي ميكند و همين بيقراري، او را به ذلّتي بزرگتر گرفتار ميكند.
اموري كه موجب ذلّت و خواري انسان است نيز، معلوم ميگردد؛ زيرا پايبند نبودن به موجبات عزّت، سبب ذلّت خواهد بود. يادآور ميشويم:
طلب عزّت از غيرخدا
چون عزّت، تنها از آنِ خدا است، پس هر كس، از غير خداوند متعال، طلب عزّت كند و براي كسب شرف و كرامت، دست خود را به سوي خدا دراز كند، ذليل خواهد شد. اميرمؤمنان، علي(عليهالسلام) در اين باره ميفرمايد:
مَن اعتزَّ بغير اللهِ سبحانَهُ ذَلَّ؛ هر كس بخواهد باغير خدا عزّت يابد، ذليل ميشود.
از رسول خدا(صلي الله عليه و آله) نيز روايت شده است كه:
مَن اعتزَّ بالعبيدِ أذلَّهُ اللهُ؛ هر كس بخواهد با بندگان عزيز گردد، خدا وي را ذليل ميكند.
بندهي خدا، خود را چنان عزيز و محترم ميبيند كه نيازي به تملّق و كرنش در برابر فرومايگان نميبيند و چنان خويش را با عظمت مييابد كه حقارت نفس را به خاطر مسائل دنيوي نميپذيرد و چنان خود را به سبب «بندگيِ خدا» شريف ميشمارد كه عزّت خود را به آساني زير پا نميگذارد.
عزت و ذلت از ديدگاه قرآن و حديث،سيد علي حسين درخشان،ص 149